Sygnowanie porcelany. W jaki sposób rozpoznać autentyk?
Prawie na każdym targowisku, w galerii handlowej czy chociażby w domowym kredensie z łatwością odnaleźć możemy porcelanową filiżankę, talerzyk lub figurkę, która ma nie tylko wartość sentymentalną, ale być może również wartość historyczną. Należałoby, zatem sprawdzić, co oznaczają sygnatury znajdujące się na spodzie porcelany. Być może jesteś posiadaczem autentycznej porcelany.
Jak rozpoznać chińską porcelanę?
Czy wiesz, że…? – Sygnatury porcelany wskazują nie tylko na jej pochodzenie, czy wiek, ale również na pochodzenie samego autora dekoracji lub projektu.
Pionierem w sygnowaniu porcelany są Chińczycy, a ich przygoda z wytwórstwem szlachetnej porcelany rozpoczęła się za czasów panowania dynastii Tang, czyli ok. 620 roku. Do XI wieku cesarskie rękodzieła, obszaru prowincji Kiang-Si nie miały sobie równych. Chińska porcelana olśniewała cały świat, dlatego cesarz nadzorował całą produkcję i sygnował ją godłem władcy. Najstarsza oznakowana porcelana pochodzi z XIV wieku, z okresu panowania cesarza Hung-wu pochodzącego z dynastii Ming. Natomiast tej porcelany nie kupimy. Na rynku zbytu dostępne są jeszcze chińskie rękodzieła XVIII, XIX i XX wieku. A te najbardziej cenione okazy opatrzone certyfikatami wydanymi przez specjalistów identyfikujących porcelanę.
Sygnowana porcelana ze złota
Europejska wytwórczość „białego złota” rozpoczęła się dopiero w XVIII wieku. Prekursorem była Saksonia, gdzie nadworny alchemik króla Augusta II oznaczył ilość czystego kaolinu w masie porcelanowej. Nastąpił moment, w którym wielu możnowładców, w tym również Francuskich podejmowało bez efektowne próby produkcji porcelany, które nie równały się z tymi wytarzanymi w Saksonii. Zatem niewiele z nich dotrwało do naszych czasów. Europejskie rękodzieło oznaczano za pomocą liter i cyfr, jednak służyły one głównie wytwórcom do ewidencji porcelany. Odpowiedzialnym za sygnowanie porcelany w tym przypadku był dwór saksoński, kolejne manufaktury umieszczały na własnych produktach znaki firmowe np.: MP, czyli Medici-Porzellan.
Sygnowana porcelana biała
Porcelana Bottgerowska (nazwa pochodzi od nazwiska znanego alchemika niemieckiego – Johanna Fiedricha Böttgera) nie była znakowana. Pierwsze znakowania AR (królewski monogram „Augustus Rex”) pojawiły się w latach 1721-1722. Porcelana ta była wytwarzana w manufakturze w Miśni, wsi położonej niedaleko Drezna, a oznaczono ja za pomocą kształtu laski Eskulapa lub laski Merkurego.
Następnie w roku 1723 Miśnia sygnowała swą porcelanę tzw. smokiem miśnieńskim (latawcem). Rok później został wprowadzony najbardziej charakterystyczny symbol sygnowanej porcelany, czyli znak skrzyżowanych mieczy (element herbu Saksonii), do którego na początku wkomponowane był litery KPM (Koenigliche Porzellanmanufaktur). W roku 1724 powrócono do symbolu mieczy (usuwając litery KPM), które aktualnie stanowią znak rozpoznawczy wytwórni „białego złota” w Miśni.
Sygnowana porcelana niemiecka
Rozkwit niemieckiej porcelany datuje się na drugą połowę XVIII wieku. Data ta wyznacza również nowe metody znakowania porcelany.
Używano pełnych lub częściowych znaków firmowych, dzięki, którym można było uzyskać informację o miejscu produkcji bądź właścicielu pracowni. Z czasem symbole zmieniały się, działo się to za sprawą nowych możliwości, jakie dawał rozwój technologii.
Początkowo symbole malowano ręcznie, pędzlem lub specjalną matrycą, następnie używano różnokolorowych znaków drukowanych, aby na końcu posługiwać się kalkomanią. Drukowane i kobaltowe znaki należą do najstarszych, najmłodszą porcelanę rozróżnimy natomiast po kalkomanii. Technologia ta pozwalała na ulokowanie dowolnego rysunku lub napisu.
Niemiecka porcelana przedwojenna
Na polskim rynku porcelany najłatwiej kupić produkt niemiecki.
Do wiodących marek, za wyjątkiem miśnieńskiej, zaliczyć można: pracowanię Philippa Rosenthala i Königliche Porzellan Manufaktur w Berlinie. Warte uwagi są również regionalne fabryki np.: Carla Kristera w Wałbrzychu oraz pracownia Reinholda Schlegelmilcha w Tułowicach, znana na świecie dzięki swym secesyjnym dekoracjom.
Jak rozpoznać autentyk?
Określenie autentyczności porcelany należy rozpocząć od sprawdzenia autentyczności sygnatury.
Obecne kopie znaków to głównie sygnatury naszkliwne, najprostsze do wykonania. Większość oryginalnych wyrobów, poza znakiem fabrycznym posiadają znak towarowy, numer serii, czy też datę produkcji.
Dodatkowo na porcelanie może być umieszczony:
- znak malarza – na produktach ręcznie zdobionych odnaleźć można podpis, inicjały lub numery,
- znak projektu – zazwyczaj widnieje, jako nazwisko projektanta pierwowzoru,
- numer modelu – dzięki niemu można było odróżniać wielkości, pojemności bądź kształt konkretnej serii w dużej produkcji,
- oznaczenie dekoracji – stosowano w przypadku użycia różnych wersji zdobienia na jednakowych formach,
- oznaczenie wielkości – stosowano w przypadku użycia jednej formy w różnych wielkościach,
- znak jakości – określający niższą wartość przy użyciu niektórych materiałów.
Porcelana nigdy nie przestała być modna, zakłady powracają do starych, wypróbowanych wzorów, tworząc szlachetne formy o współczesnym charakterze. Jednak podczas poszukiwań tych najcenniejszych egzemplarzy warto udać się na pobliski pchli targ bądź antykwariat, skąd już blisko do odkrywania sygnatur o drogocennych korzeniach.